Ve keza, beşere menfaat hususunda, semavâtın tesviyesi Arz’ın hilkatinden rütbece uzak olduğuna delâlet eder. Îcaz ve ihtisar için yerinde denilmiştir. kelimesinin isti’mali, burada mecazdır. Yâni hedefe kasdını hasredip sağa sola bakmayanlar gibi, semavâtın tesviyesini irâde etmiştir.
: Bu semadan maksad, semavâtın maddesi olan buhardır.
deki tefrîi ifade ettiğine nazaran, tesviyenin istivâya bağlanması; nün emrine veya kudretin taallûku irâdenin taallûkuna veya kazânın kadere olan terettüblerine benziyor ve ta’kibi ifade ettiğine göre, mukadder ba’zı fiillere îmadır. Takdir-i kelâm: ilââhir...den ibârettir. Yâni: “Nevi’lere ayırdı, tanzim etti, aralarında lâzım gelen emirleri, tedbirleri yaptı; sonra yedi tabakaya tesviye etti.”
: Yâni “Muntazam, müstevî; enva’ı, eczaları mütesavi olarak yarattı.”
: Bu zamirin cem’i, semavât olacak maddenin nevi’lere münkasım olduğuna işârettir.
ta’biri, semavât tabakalarının kesretine işârettir ve bu tabakaların teşekkülât-ı Arziyenin edvar-ı seb’asiyle sıfât-ı seb’aya münâsebetdar olduğuna îmadır.
: Bu semaların bir kısmı, seyyarât balıklarına denizdir; bir kısmı da sâbit yıldızlara mezraadır; bir kısmı da sema çiçekleri hükmünde olan “derârî” yıldızlara bahçe ve bostandır.