أوت شو كائناتده إنسان بر فهرستۀِ جامعه اولديغندن، إنسانڭ قلبى بيڭلر عالمڭ خريطۀِ معنويه‌سى حكمنده‌در. أوت إنسانڭ قفاسنده‌كى دماغى، حدسز تلسز تلغراف و تلفونلرڭ سانترال دينيلن مركزى مِثللو، كائناتڭ بر نوع مركزِ معنويسى اولديغنى گوسترن حدسز فنون و علومِ بشريه اولديغى گبى، إنسانڭ ماهيتنده‌كى قلبى دخى، حدسز حقائقِ كائناتڭ مظهرى، مدارى، چكردگى اولديغنى؛ حدّ و حسابه گلمه‌ين أهلِ ولايتڭ يازدقلرى ميليونلرله نورانى كتابلر گوسترييورلر.

ايشته مادام قلب و دماغِ إنسانى بو مركزده‌در؛ چكردك حالتنده بر شجرۀِ عظيمه‌نڭ جهازاتنى تضمّن ايدر و أبدى، اُخروى، حشمتلى بر ماكينه‌نڭ آلَتلرى و چرخلرى ايچنده درج ايديلمشدر. ألبته و هر حالده او قلبڭ فاطرى، او قلبى ايشلتديرمسنى و بِالقوّه طوردن بِالفعل وضعيتنه چيقارماسنى و إنكشافنى و حركتنى إراده ايتمش كه، اويله ياپمش. مادام إراده ايتمش، ألبته او قلب دخى عقل گبى ايشله‌يه‌جك. و قلبى ايشلتديرمك ايچون أڭ بيوك واسطه، ولايت مراتبنده ذكرِ إلٰهى ايله طريقت يولنده حقائقِ ايمانيه‌يه توجّه ايتمكدر.

ايكنجى تلويح: بو سير و سلوكِ قلبينڭ و حركتِ روحانيه‌نڭ مفتاحلرى و وسيله‌لرى، ذكرِ إلٰهى و تفكّردر. بو ذكر و فكرڭ محاسنى، تعداد ايله بيتمز. حدسز فوائدِ اُخرويه‌دن و كمالاتِ إنسانيه‌دن قطعِ نظر، يالڭز شو دغدغه‌لى حياتِ دنيويه‌يه عائد جزئى بر فائده‌سى شودر كه: هر إنسان، حياتڭ دغدغه‌سندن و آغير تكاليفندن بر درجه قورتولمق و تنفّس ايتمك ايچون؛ هر حالده بر تسلّى ايستر، بر ذوقى آرار و وحشتى إزاله ايده‌جك بر انسيتى تحرّى ايدر. مدنيتِ إنسانيه نتيجه‌سنده‌كى إجتماعاتِ انسيتكارانه، اون إنسانده بر ايكيسنه موقّت اولارق، بلكه غفلتكارانه و سرخوشجه‌سنه بر اُنسيت و بر الفت و بر تسلّى ويرر. فقط يوزده سكسانى يا طاغلرده، دره‌لرده منفرد ياشايور، يا دردِ معيشت اونى هجرا كوشه‌لره سَوق ايدييور، يا مصيبتلر و إختيارلق گبى آخرتى دوشونديرن واسطه‌لر جهتيله إنسانلرڭ جماعتلرندن گلن اُنسيتدن محرومدرلر. او حال اونلره اُنسيت ويروب تسلّى ايتمز.