.... hangimiz zalim ise ve tecavüz ediyorsa; o vakit, hakem hükmünü versin ve hakimlik noktasinda hükmünü icra etsin. evet inkar edilmez ki; kainatta, dinsizlik ile dindarlik, adem zamanindanberi cereyan edip geliyor ve kiyamete kadar gidecektir. bu mes’elemizin künhüne vakif olan herkes, bize olan bu hücumun, dogrudan dogruya dinsizlik hesabina dindarliga bir taarruz oldugunu anlar....

... hayatini kemal-i mizanla veren ve iyiliklere güzel neticeler ve fenaliklara fena neticeler verdiren ve adem (a.s.) zamanindanberi tagi ve zalim kavimlere vurdugu tokatlarla kendini pek kuvvetli ihsas ettiren bir adalet-i sermediyye, elbette ve hiç bir süphe getirmez ki, günes gündüzsüz olmadigi gibi, o hikmet-i ezeliye ve o adalet-i sermediyye de ahiretsiz olmazlar ve ölümde en büyük zalimlerle ve en biçare mazlumlarin bir tarzda gitmelerindeki akibetsiz, dehsetli bir haksizliga ve adaletsizlige ve hikmetsizlige, hiçbir vecihle müsaade etmezler diye, hakim ve hakem ve adl ve adil isimleri bizim sualimize kat’i cevap veriyorlar....

...evet , madem allah var ve ilmi ihata eder . elbette adem , idam , hiçlik , mahv , fena ; hakikat noktasinda ehl-i imanin dünyasinda yoktur . ve kafirlerin dünyalari ademle , firakla , hiçlikle , fanilikle doludur ....

... , adem ve bozmak saklidir . iste cinni ve insi seytanlar ve serirler bu noktaya istinaden gayet zaif bir kuvvetle hadsiz bir kuvvete karsi dayanip , ehl-i hak ve hakikati cenab-i hakkin dergahina ilticaya ve kaçmaya her vakit mecbur ettiginden , kuran onlari himaye için büyük tahsidat yapar . doksan dokuz esma-i ilahiyeyi onlarin ellerine verir . o düsmanlara karsi sebat etmelerine çok siddetli emirler verir .bu cevabdan , birden pek büyük bir hakikatin ucu ve azametli , dehsetli bir meselenin esasi göründü . söyle ki :nasil ki cennet bütün vücud alemlerinin mahsulatini tasiyor ve dünyanin yetistirdigi tohumlari bakiyane sünbüllendiriyor , öyle de ; cehennem dahi , hadsiz dehsetli adem ve hiçlik alemlerinin çok elim neticelerini göstermek için o adem mahsulatlarini kavuruyor ve o dehsetli cehennem fabrikasi , sair vazifeleri içinde , alem-i vücud kainatini alem-i adem pisliklerinden temizlettiriyor ....

... mükafatlari dahi sirf bir fazl-i ilahidir diye , kuran-i hakimferman eder .elhasil : vücud kainatlari ve hadsiz adem alemleri birbirleriyle çarpisirken ve cennet ve cehennem gibi meyveler verirken ve bütün vücud alemleri “elhamdülillah elhamdülillah” ve bütün adem alemleri “sübhanallah sübhanallah” derken ve ihatali bir kanun-u mübareze ile melekler seytanlarla ve hayirlar serlerle , ta kalbin etrafindaki ilham , vesvese ile mücadele ederken , birden meleklere imanin bu meyvesi tecelli eder , meseleyi halledip karanlik kainati isiklandirir .ayetinin envarindan bir nurunu bize gösterir ve bu meyve ne kadar tatli oldugunu tattirir .ikinci bir külli meyvesine , “yirmi dördüncü” ve “elif”ler kerametini gösteren “yirmi dokuzuncu söz”ler isaret edip parlak bir surette meleklerin vücudunu ve vazifesini isbat etmisler ....

... hakikata kisa bir isarettir .)iste yalniz mana-yi isari cihetinde bu sure-i azime-i harika : “kainatta adem alemleri hesabina çalisan serirlerden ve insi ve cinni seytanlardan kendinizi muhafaza ediniz .” peygamberimize ve ümmetine emrederek , her asra baktigi gibi mana-yi isarisiyle bu acib asrimiza daha ziyade , belki zahir bir tarzda bakar ; kuranin hizmetkarlarini istiazeye davet eder ....

.... bundaki hüccete gayet kisa bir isaret: evvela: kimlerdir? diye ayeti beyan ederek, nev’-i beserde istikamet ni’metine mazhar dört taifeyi beyan içinde, o taifelerin reislerine ile muhammed aleyhissalatü vesselam’a, ile ebu bekir-i siddik radiyallahü anh’a, ile ömer ve osman ve ali radiyallahü anhüm’e isaret edip; peygamber’den (a.s.m.) sonra siddik (r.a.), sonra ömer (r.a.), osman (r.a.), ali (r.a.) üçü hem sehid, hem halife olacaklar diye gaybi ihbarla bir lem’a-i i’caz gösterir. saniyen: nev’-i beserin en yüksek, en müstakim, en sadik bu dört taifesi; adem (a.s.) zamanindan beri hadsiz hüccetler, mu’cizeler, kerametler, deliller, kesfiyatlar ile bütün kuvvetleriyle dava edip ve beserin ekseri onlari tasdik ettikleri hakikat-i tevhid, elbette günes gibi kat’idir....

.... bundaki hüccete kisa bir isarettir: evet tarih-i beser ve kütüb-ü mukaddese, tevatürlere ve külli ve kat’i hadisat ve ma’lumat ve müsahedat-i beseriyeye istinaden bil’ittifak, sarih ve kat’i bir surette haber veriyorlar ki: sirat-i müstakim ehli olan peygamberlere (aleyhimüsselam) binler vakiatta istimdadlarina harika bir tarzda gaybi imdad gelmesi ve onlarin istedikleri aynen verilmesi ve düsmanlari olan münkirlere yüzer hadisatta ayni zamanda gadab gelmesi ve semavi musibet baslarina inmesi kat’i seksiz gösterir ki; bu kainatin ve içindeki nev’-i beserin hakim ve adil ve muhsin ve kerim ve aziz ve kahhar bir mutasarrifi, bir rabbi var ki; nuh ve ibrahim, musa ve hud ve salih gibi (aleyhimüsselam) çok nebilere pek harika bir surette tarihi ve genis hadiselerle muzafferiyet ve necatlari vermis ve semud ve ad ve fir’avun kavimleri gibi çok zalimlere ve münkirlere dahi, peygamberlere isyanlarina mukabil dünyada dahi bir ceza olarak, baslarina dehsetli semavi musibetler indirmis. evet adem (a.s.) zamanindan beri, beseriyette iki cereyan-i azim birbiriyle çarpisarak gelmis. biri, istikamet ...

.... ve kainat, bastan basa gayet manidar mektubat-i ilahiye ve mücessem bir kur’an-i rabbani ve muhtesem bir mesher-i asar-i sübhaniye olur. yoksa, adem ve hiçlik ve zeval ve fena karanliklarinda yuvarlanan karmakarisik vahsetli bir virane ve dehsetli bir matemhane mahiyetine düser....

.... su halde tevafukat-i gaybiye , bir keramet-i aleniye olarak endamini nurlarda izhar ediyor . ve lisan-i hal ile besere hitaben diyor ki : “ey beni adem , su sisli asirda dalaleti ref ve selbedip necat ve saadet bahsedecek ve dimaginizdaki semli kokulari , verd-i muhammediye tebdil edecek ve en kestirme ve son derece muhkem ve müstakim bir tarik-i selamet ve necata sevkedecek , pek çok keramat ve icazini gösteren , bizim bulundugumuz derya-yi nuranidir ....