Bu ehemmiyetli risâlenin, herkes herbir mes’elesini anlamaz. Fakat hissesiz de kalmaz. Büyük bir bahçeye giren bir kimsenin, o bahçenin bütün meyvelerine elleri yetişmez. Fakat eline girdiği mikdar yeter. O bahçe yalnız onun için değil, belki elleri uzun olanların hisseleri de var.

Bu risâlenin fehmini işkâl eden beş sebeb var:

Birincisi: Ben kendi müşâhedâtımı kendi fehmime göre ve kendim için yazdım. Sâir kitablar gibi başkalarının fehmine ve telâkkisine göre yazmadım.

İkincisi: İsm-i A’zam cilvesiyle tevhid-i hakîki a’zamî bir sûrette yazıldığından, mes’eleleri hem gâyet geniş, hem gâyet derin ve ba’zan çok uzun olduğundan, herkes birden ihâta edemez.

Üçüncüsü: Herbir mes’ele büyük ve uzun bir hakîkat olması sebebiyle, hakîkatı parçalamamak için ba’zan bir sahife veya bir yaprak birtek cümle olur. Birtek delil hükmünde çok mukaddemât bulunur.

Dördüncüsü: Ekser mes’elelerinin her birisinin pek çok delilleri ve hüccetleri bulunduğundan; ba’zan on, ba’zan yirmi delili birtek bürhan yapmak cihetiyle mes’ele uzunlaşır; kısa fehimler kavramaz.

SonrakiSon